“Bugün 10 Aralık: “İnsan Hakları Günü”. İnsan hakları ihlallerin doruk noktasına çıktığı ülkemizde genel sözler söylemek yerine son aylardaki engelli hakları ihlallerine dikkat çekmeyi uygun buluyoruz.
Son yıllarda engelli haklarında geriye gidiş süreci hız kesmeden ilerliyor. Engellilerin yaşamını güçleştirecek düzenlemeler ardı ardısıra TBMM’nin gündemine gelmeye devam ediyor.
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi adıyla hazırlanan torba kanun taslağı TBMM komisyonlarınca değiştirilmeksizin geçti. 2008 yılı Ekim ayından önce işçi statüsünde çalışan engellilerin emekliğinde engellilik raporuna göre Gelir İdaresi başkanlığınca verilen vergi indirim belgesi esas alınıyordu. Bu taslağa göre “norm ve standart birliğinin sağlanması” gerekçesine sığınılarak SGK tarafından belirlenecek çalışma gücü kaybı esas alınacak. Buna ek olarak, engellilerin engel derecesine ve ödedikleri prim/gün sayısına göre 15 ile 19 yıl arasında emekli olma olanağını sağlayan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 87’nci maddesi yürürlükten kaldırılıyor.
Bu iki düzenleme birlikte değerlendirildiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşıyoruz:
- Engellilerin erken emeklilik hakkı anlamsız ve işlevsiz hale gelmiştir,
- Erişilebilirlik ve sosyal aktiviteleri de hesaba katan engellilik değerlendirmesi yerine, belirlenmesi bir hayli güç ve karmaşık olan, üstelik diğer toplumsal aktiviteleri ve erişilebilirliği bir parametre olarak göz önünde bulundurmayan çalışma gücü kaybı kriteri kullanılmaya başlanmış;
Böylece engellilerin emekliliği SGK bürokratlarının çalışma gücü kaybına ilişkin keyfi kararlarına bırakılmıştır.
Öte yandan Ak Parti hükümeti ekonomik krize çözüm arayışında tasarruf önlemlerini arttırmak için, varlıklı kesimlerin aşırı kazançlarını sınırlandırmak ve doğrudan vergilendirme yöntemine ağırlık vermek yerine toplumun en düşük gelir kesimini oluşturan engellilere yüklenmeye devam ediyor. Bu yılın ortalarında engellilerin kullandığı ithal teknolojik ürünlerde KDV muafiyeti kaldırıldı. Şimdi engellilerin iktisap ettikleri araçların kullanımını sınırlandıracak; suistimalleri önleme bahanesiyle bu çeşit araçların alımını güçleştirecek yöntemlere sıra gelmiş gözüküyor.
Bu konuda biri yönetmelik diğeri yasa olmak üzere iki değişiklik var.
Birinci olarak; 04/12/2024 tarihinde yürürlüğe giren ARAÇLARIN SATIŞ, DEVİR VE TESCİL HİZMETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK ile özel tertibatlı araç kullanıcılarının aracı bizzat kullanmaları, araçta engelli bulunsa bile başkasının kullanmasının yasaklanması öngörülüyor.
İkinci olarak, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nunda yapılmak istenen değişiklikle daha önce kamu alacaklarına uygulanan yeniden değerleme oranında arttırılan ÖTV den bağışık engelli araçlarının değerini, yerli katkı oranını, motor silindir hacmini, emisyon türünü topluca veya ayrı ayrı belirleme yetkisi Cumhurbaşkanı’na verilmek isteniyor.
Her iki düzenleme de engellilerin bağımsızlığını, toplumsal yaşama etkin katılımını ve seyahat hakkını sınırlayıcı niteliktedir. ÖTV’siz araç kullanma hakkının suistimalini önleme bahanesiyle engellilerin ÖTV’den bağışık araç alma ve kullanma koşulları zorlaştırılmakta; engelliler mağdurlaştırılmakta ve toplumsal yaşamın dışına itilmektedir.
Daha önce hiç değilse engellilerin ÖTV’siz olarak satın alabilecekleri araçların fiyatı kamu alacaklarına uygulanan yeniden değerleme oranında artıyordu. Ama şimdi Cumhurbaşkanlığının yetkisine veriliyor. Cumhurbaşkanının bu yetkiyi her yıl düzenli olarak kullanıp kullanmayacağını bilmiyoruz. Ama Cumhurbaşkanının ÖTV’siz araç fiyatlarını %50 arttırma yetkisi bulunduğu halde bugüne dek hiç kullanmadığını biliyoruz. Bu durum ÖTV’siz alınabilecek araç fiyatlarının her geçen yıl düşmesine ve engellilerin kullanabilecekleri seçeneklerin giderek daralmasına yol açacaktır.
Diğer yandan özel tertibatlı araç kullanıcılarının araçlarını bizzat kullanmak zorunda olmalarının, toplumsal gerçeklere ve yaşamın olağan akışına uygun olmadığı açıktır. Özel tertibatlı araç kullanan engellide yorgunluk, sağlık sorunları, geçici dinlenme veya başka gerekçelerle araçta olduğu halde direksiyon başına geçmeyi tercih etmeyebilir. Direksiyon başına zaman zaman bir tanıdığı veya arkadaşı geçebilir. Bu engelli olsun veya olmasın herkes için bir gereksinimdir. Bu nedenle özel tertibatlı araç kullanıcıları için de araçta bulunması halinde aracın başkası tarafından kullanılmasının yolu açılmalıdır.
Son düzenleme değişiklikleri engellilerin bağımsızlık, toplumsal yaşama etkin katılım ve seyahat haklarını ihlal ettiği kadar BM Engelli Hakları sözleşmesinin katılım hakkını düzenleyen hükümlerine de aykırıdır. Engelli hakları sözleşmesinin Genel Yükümlükler başlıklı 4. Maddesinin 3. Bendi aynen şöyledir: “Taraf Devletler işbu Sözleşme’nin uygulanmasını sağlayacak yasalar ve politikaların geliştirilmesi ve yaşama geçirilmesi ile engellilere ilişkin diğer karar alma süreçlerinde engelli çocuklar da dahil olmak üzere engellilere onları temsil eden örgütler aracılığıyla sürekli danışacak ve etkin bir şekilde bu sürece dahil edeceklerdir.”
Buna paralel olarak 5378 sayılı yasanın Genel Esaslar başlıklı 4. Maddesinin i) bendinde “Engellilere yönelik politika oluşturma, karar alma ve hizmet sunumu süreçlerinde engellilerin, ailelerinin ve engellileri temsil eden sivil toplum kuruluşlarının katılımının sağlanması esastır.” denilerek katılım hakkı yasal güvenceye kavuşturulmuştur.
Ne yazık ki ulusal ve uluslararası bu düzenlemelere karşın karar vericiler engellilerle ilgili kararlarda engelli örgütlerinin katılımını asla akıllarına getirmemekte; süreci engelli kamuoyuna karşı olup bittiler ile yürütmektedirler. Bu kabul edilemez bir uygulamadır.
Engellilerin Haklarına Erişim Platformu olarak başta katılım hakkı olmak üzere engelli hakları sözleşmesinde ve ulusal mevzuatta yer alan bağımsız yaşam, toplumsal yaşama eşit ve etkin katılım ve seyahat haklarımıza yönelik ihlallerin derhal durdurulmasını; gerek SGK yasasındaki değişikliklerin gerekse ÖTV’siz araç kullanımına ilişkin yönetmelik ve yasa değişikliklerinin engelli örgütleri ile müzakere edilmesini talep ediyoruz. Haklarımızın korunması ve geliştirilmesi için sürdürdüğümüz mücadeleye devam edeceğiz.
Engellilerin Haklarına Erişim Platformu
Sözcüsü Av. Turhan İÇLİ”
Kaynak: yasadikca.com
News
